Zee, zout en torpedo's. Zo heet het boek van Hilversummer Albert Kelder (92), waarin hij schrijft over de rol van de Nederlandse koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog. "Deze verhalen hebben mijn leven bepaald."
Als jonge jongen was hij al gefascineerd door verhalen over de zee. "Mijn vader zat op zee, zijn vrienden zaten op zee. Dus bij ons aan tafel ging het vaak over varen," vertelt Albert Kelder.
Hij was 10 toen de Tweede Wereldoorlog begon en 20 toen hij zelf naar zee ging als stuurmansleerling. "Veel van mijn collega's hadden de oorlog op zee meegemaakt. 's Nachts op de brug kwamen de verhalen."
Zeemansgraf
Die maakten diepe indruk op de jonge Albert. "Het bijzondere is dat Nederlandse koopvaardijschepen in oorlogstijd werden ingelijfd door de marine. Het personeel werd gemilitariseerd en orders werden vanaf toen bevelen."
Zo'n vierhonderd schepen uit de Nederlandse koopvaardijvloot overleefden het oorlogsgeweld niet en vele bemanningsleden stierven op zee.
De verhalen in het boek Zee, zout en torpedo's verschenen eerder in het maritieme blad De Blauwe Wimpel, waar Kelder ruim dertig jaar redacteur was. "In mijn vrije tijd dook ik de archieven in om de verhalen die ik eerder gehoord had compleet te krijgen."
Sommige van die verhalen zijn bijna een verfilming waard. "Het eerste verhaal gaat over het stoomschip Bodegraven", vertelt Kelder. Aanvankelijk moest het schip tot zinken worden gebracht om de haven van Amsterdam te blokkeren voor de vijand, maar het liep anders.
"Het schip is van IJmuiden naar Engeland gevaren met aan boord tussen de twee- en driehonderd Joodse vluchtelingen. Onder hen waren ook veel Joodse kinderen, die door Truus Wijsmuller uit Amsterdam gebracht waren."
"Als hij een sigaret gaat roken, valt hij in het ruim en sterft."
Aan boord is ook de succesvolle kunsthandelaar Jacques Goudstikker. "Zijn woonhuis was kasteel Nijenrode en hij had bij wijze van spreken een Rembrandt in de wc hangen." Goudstikker komt per bolide aanrijden in de haven van IJmuiden, waar tussen de zeven- en achtduizend Joden in de haven proberen te vluchten naar Engeland.
"Hij weet een plek te bemachtigen aan boord van de SS Bodegraven, maar hij haalt nooit de overkant van het Kanaal. Als hij 's nachts een sigaretje gaat roken aan dek, valt hij in het ruim en sterft. Zijn lichaam wordt de volgende ochtend gevonden," vertelt Kelder.
500 gevangenen
En zo is er ook het verhaal van het schip de Van Imhoff. "Ook dit schip was gevorderd door de Koninklijke Marine," vertelt Kelder. "De Japanners hebben het tot zinken gebracht en de kapitein kreeg hierbij de opdracht om de bijna 500 Duitse en Oostenrijkse gevangenen aan boord achter te laten op het schip."
Onder hen waren ook gevluchte Joden en tegenstanders van de nazi's. "Voor de kust van Sumatra vond het merendeel van deze mensen, die vastzaten in het ruim, de dood. Sinds vorig jaar loopt er een onderzoek naar deze gebeurtenis," weet Albert Kelder te vertellen.
Hij is er trots op dat zijn verhalen nu gebundeld zijn. "Sommige artikelen schreef ik meer dan dertig jaar geleden. Ik vind het bijzonder dat er nu weer opnieuw aandacht voor is."
Zee, zout en torpedo's
Kelder schreef zo'n 150 artikelen voor het tijdschrift De Blauwe Wimpel, waarvan zeker de helft over de Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd. In het boek Zee, zout en torpedo's, uitgegeven door Walburg Pers, zijn ruim dertig verhalen geselecteerd. Albert Kelder werkte na de Zeevaartschool jarenlang als stuurman en vervulde daarna vele functies bij nautische en maritieme bedrijven en als eigen ondernemer.
