Noord-Hollanders maken met subsidie hun buurt zélf groener, helpt het ook?

"We hebben onlangs met een groep vrijwilligers 750 water- en oeverplantjes geplant. Dat geeft een kicken gevoel", vertelt Ron uit Ankeveen. Hij is met zijn project 'Natuurlijke Oevers' onderdeel van een van de 43 vrijwilligersgroepen die dit jaar subsidie heeft gekregen om de biodiversiteit in zijn dorp te verbeteren. Het doel: bloemrijke oevers en bermen. Het project zorgt naast vergroening ook voor verbinding in de buurt. "Ik ontmoet zoveel nieuwe mensen die bezorgd zijn om de natuur en graag iets willen veranderen."

Het Betrekken bij Groen Fonds, uitgevoerd door Landschap Noord-Holland, is jaarlijks zeer gewild: er komen veel meer aanvragen dan er budget is. Met de subsidie is een grasveld in Van Ewijcksluis omgetoverd tot bos, hebben de bosranden van Bloemendaal nu schuilstroken voor dieren en zijn op twee schoolpleinen in Bussum tegels gewipt voor meer groen.

Bloemenzaden in de berm

Bij Ron en zijn vrijwilligersgroep uit Ankeveen ontstond het idee in coronatijd. "Mijn overbuurman kwam met het idee om wilde bloemen te zaaien in onze berm. Nadat we de gemeente vroegen of ze die plek konden overslaan met maaien, kwam iemand van de gemeente even kijken. Hij raadde ons af om daar bloemen te zaaien. De grond was niet goed, ook vanwege hondenpoep. We zouden wel iets in de sloot naast de berm kunnen doen, zei de ambtenaar, plant daar planten, dan voeg je ook iets toe aan de biodiversiteit." 

En zo geschiedde. Met hulp van een vaste groep van vijf mensen, buurtbewoners, subsidie en rubberen waadpakken plantten ze een boel inheemse plantensoorten in en rondom de oevers van tien huizen.

"Het resultaat was om eerlijk te zijn niet spectaculair, het was te versnipperd en daardoor lastig bij te houden. Maar het idee en de samenwerking was er wel, dus een stuk land met een flinke sloot bij de ijsclub werd het volgende project: eerst de oevers minder steil maken, zodat er een natuurlijkere wateroverloop ontstaat, wat weer goed is voor water- en oeverplantjes. En een stuk grond vol zaaien, beplanten, en vooral niet machinaal maaien. Dat doen we nu dankzij een subsidie van onder andere Betrekken bij Groen Fonds."

'Waterpeil tot op de millimeter gereguleerd'

Volgens ecoloog Harm van der Geest gaat het slecht met de biodiversiteit in Noord-Holland, als het zo doorgaat dan heeft dat negatieve gevolgen voor de zekerheid van voedsel en energie, toegang tot schoon water en het maakt ons kwetsbaarder voor natuurrampen.

Er is dus veel verandering nodig. Van der Geest richt zich met name op het (gebrek aan) waterleven in onze provincie. De waterkwaliteit is in veel wateren slecht. Dat komt door de bemesting van het land en een tegennatuurlijk waterpeil.

"Het waterpeil is tot op de millimeter gereguleerd door waterschappen, ook in de kleine sloten. Koeien en trekkers kunnen de weilanden op, maar het is slecht voor de weidevogels en insecten. Een laag waterpeil zorgt ervoor dat de grond uitdroogt en minder voedselrijk is", aldus Van der Geest.

"Juist met een natuurlijke overgang tussen land en water, en afwisselende periodes van hoog en laag water, creëer je de juiste groeiomstandigheden voor uiteenlopende planten. Daarmee zet je het ecosysteem in gang: er komen insecten, vogels en ander leven op af. In Nederland hebben we hectares weilanden achter elkaar, met rechte sloten ertussen; er leeft helemaal niks. Het zijn de woestijnen van biodiversiteit."

De ecoloog juicht lokale initiatieven zoals die van Ankeveense vrijwilligers van harte toe, maar is wel waakzaam. "Ik vrees ervoor dat dit soort groene subsidies voor burgerinitiatieven ook een manier zijn voor de provincie om te laten zien: 'kijk, we doen genoeg'. Er wordt veel geld gestoken in het begroeien van oevers, terwijl er structurele veranderingen nodig zijn. Een ervan is een natuurlijk waterpeil waardoor ecosystemen ontstaan. Het beplanten van de oevers is een doekje voor het bloeden."

Natuurgebied opgericht door bewoners

Toch is er een gebied in Noord-Holland dat wél weer een natuurlijk peilregime heeft. Dankzij een actieve bewonersgroep uit Andijk is het West-Friese gebied de Koopmanspolder omgetoverd tot een biodivers natuurgebied van 16 hectares. Bewoner Roel Doef was een van de initiatiefnemers in de jaren 90. Het idee ontstond vanuit bezorgdheid om het gebied. "Er waren plannen om er een vakantiepark te bouwen, dat wilden we tegenhouden."

Ecoloog Van der Geest is erg te spreken over hoe het West-Friese gebied zich heeft ontwikkeld de afgelopen jaren. De grootste kansen voor biodiversiteit liggen wat hem betreft dan ook in andere manieren van landgebruik. "De Koopmanspolder is een natuurgebied en dat is natuurlijk niet overal mogelijk, maar met land waarmee geld wordt verdiend (zoals landbouw en veeteelt) valt ook ontzettend veel te winnen. We zouden in Noord-Holland veel meer gewassen moeten kweken die passen bij het moerassige gebied waarin we leven."

Zo experimenteren ze op proefboerderijen met de lisdoddeplant, een plantengewas dat 'perfect groeit in natte omstandigheden', aldus Van der Geest. "De lisdodde is een duurzaam alternatief voor glaswol als isolatiemateriaal in de bouw, dus er valt geld mee te verdienen en het gedijt beter bij een natuurlijker waterpeil."

"Er zijn genoeg oplossingen, maar veranderingen gaan langzaam. Een onderdeel daarvan is hoe mensen naar natuur kijken. Veel mensen denken dat een weiland vol gras natuur is, maar dat is niet zo, meestal leeft er niks als er alleen eentonig gras is", aldus Van der Geest.

Tekst gaat door onder de foto. 

'Verandering is moeilijk'

Vrijwilliger Ron ziet in zijn dorp ook dat er een bepaald idee heerst hoe een stuk land 'eruit hoort te zien' en dat sommige mensen het moeilijk vinden als dat verandert. "Omwonenden willen graag het gras kort en geen onkruid, omdat ze het mooier en/of netter vinden, dus dan maait de gemeente het, terwijl we hadden afgesproken dat dat niet zou gebeuren. Alle planten zijn dan in een keer weggemaaid en dan mis je gelijk een heel seizoen van groei. Dat is heel jammer en doet echt een beetje pijn."

Maar, laat Ron weten, hij vindt het ontzettend leerzaam wat hij de afgelopen jaren meemaakt in het project. "Het begon met een kleine groep, maar nu willen steeds meer mensen helpen. We geven zelfs een 'zeisworkshop' voor bewoners (hiermee 'maai' je het gras, maar kan je planten laten staan)."

Natuurlijk is ons project een druppel op een gloeiende plaat", zegt Ron, "maar ik zie dat mensen zich steeds bewuster zijn dat we anders met de natuur moeten omgaan. Het zou toch prachtig zijn als langs de oevers een weelde aan bloemen en planten ontstaat. Daar doe je het voor."