'Eindelijk erkenning': blijvende plek van bezinning voor Molukse marinemannen uit Loosdrecht

In de werkplaats van kunstenaar Joost Zwagerman in Nederhorst den Berg ziet Sam Uneputty het monument voor het eerst helemaal af. Het grote kunstwerk emotioneert hem. Monument 'Gedeeld verleden' (Masa lalu bersama) vertelt ook het verhaal van zijn eigen vader, een echte marineman.

Al begon dat eigenlijk als marinejongen. Sams vader zag als vijftienjarige op Ambon een groot marineschip de haven binnenvaren. Vanaf dat moment lonkte het avontuur. Het probleem was dat hij nog geen zestien was om officieel in dienst te mogen. Omdat hij wist dat zijn vader hem nooit zou inschrijven, liet hij zijn broer dat doen. Zo begon zijn avontuur op zee, aan boord van een mijnenveger.

Ontberingen

Als Uneputty, lid van de werkgroep Eerbetoon Moluks Marine Monument Loosdrecht, weer goed naar het kunstwerk kijkt, wijst hij als eerste naar de tralies. Voor hem een belangrijk symbolische element, omdat deze duiden op de politieke gevangenschap na het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid. Daarnaast staat het voor de ontberingen, die Molukkers hebben moeten ondergaan in de Japanse interneringskampen. 

Onder hen zijn eigen vader. Die heeft als krijgsgevangene onder 'extreem heftige omstandigheden' gewerkt aan de aanleg van vliegvelden op een eiland vlakbij Australië, zo vertelt hij. 

Het Loosdrechtse monument weerspiegelt verder nog het geloof, de cultuur, identiteit en de geschiedenis van de Molukkers. Dat is terug te zien in het zwartomlijnde kruis. Het christelijke geloof is heel belangrijk, zo vertelt Uneputty. 

Zwaard en schild

De kroon en het anker, in het hart van het monument, zijn het embleem van de Koninklijke marine. Zwaard en schild (parang en salawaku) zijn symbolen van Molukse krijgers en staan voor strijd, moed en overwinning. 

Al deze elementen staan vast in een grote koffer. Van het ene op het andere moment moesten zij vertrekken vanaf hun geboortegrond. "Na een bevel ontstond er destijds grote chaos. Zij moesten binnen acht tot twaalf uur hun koffer pakken. Ze konden naar Nederland alleen het minimale meenemen", vertelt Uneputty.

De eerste Molukkers kwamen op 21 maart 1951 per transportschip aan in Rotterdam. Hun verblijf hier zou tijdelijk zijn, maar door politieke omstandigheden konden zij nooit terugkeren naar hun vaderland. 

Tekst gaat verder onder de foto.

En na een abrupt vertrek uit eigen gebied wachtten de militairen en hun gezinnen in Nederland een koude en kille ontvangst, die diepe sporen heeft achtergelaten. De duizenden mensen waaierden vervolgens uit over het hele land. Begin 1953 kwam een aantal Molukse gezinnen terecht in Loosdrecht. 

Deze kleine groep vond een nieuw thuis aan de Beukenlaan, Meidoornlaan en Lindelaan. De mannen waren nog altijd in dienst van de Koninklijke Marine. Zij werkten bij het Marine Opleidingskamp (MOK) in Hilversum en kregen zo de mogelijkheid te integreren in de lokale gemeenschap. Dit in tegenstelling tot vele anderen die in kampen woonden. 

Cirkel is rond

Voor Sam en anderen van de Molukse gemeenschap is de cirkel nu rond. Op de plek waar zijn vader en moeder begraven liggen, komt een monument dat hun geschiedenis vertelt. Een eerbetoon voor wat zij beleefd en gedaan hebben en een plek waar de jonge generatie deze historie kan meekrijgen, is heel waardevol, aldus Uneputty.

Dat er vandaag bij de onthulling vijf Molukkers aanwezig zijn die als kind de reis van Indonesië naar Nederland hebben meegemaakt, maakt het extra speciaal. "Onze hele geschiedenis komt zo samen", besluit hij.