Op minder dan een steenworp afstand van het raadhuis, waar de bezetters regeerden, zaten in villa Op den Hull drie onderduikers. Het bewijs hiervoor is onlangs gevonden, want op een van de draagbalken van de vloer hebben ze een bericht achtergelaten: “W.M. Ter Borg, M.J. De Boer, A.S. Bergsma - Hier ondergedoken voor de moffen gedurende dgn van 18 oktober 1944.” Nu krijgt de villa een speciale herdenkingsplaquette.
De villa aan de Oude Enghweg 21 is sinds de jaren zeventig in handen van de gemeente. Toen werd het gekscherend 'Villa Valuta' genoemd, omdat de financiële afdeling van Hilversum er zat. Nu is het een vergadergebouw.
Tijdens renovatiewerkzaamheden werd in het monumentale pand het bericht gevonden toen de aannemer leidingen wilde aanleggen. "Hiervoor wisten we helemaal niet dat hier onderduikers zaten", vertelt Friederike Hensch, beleidsadviseur cultureel erfgoed van de gemeente Hilversum.
Na de vondst was zij een van de eerste die de kruipruimte inging om zelf te zoeken naar nog meer bewijs. Dit vond ze uiteindelijk niet. "We vonden een papieren boterhamzak en een paar oude schoenen, vermoedelijk van een bouwvakker die in de jaren tachtig hier werkte", zegt Hensche. "Het is een hele stoffige ruimte van ongeveer vijftig centimeter hoog. Als ze hier hele dagen hebben doorgebracht moet dat heel zwaar zijn geweest."
Ook wethouder Arno Scheepers die de plaquette presenteert is onder de indruk van de locatie. "Hier tegenover zat de Wehrmacht en in de villa's in de omgeving zaten veel Duitse officieren. Dichter bij het hol van de leeuw kan je niet zitten."
Helaas is in het gebouw zelf de tekst niet meer te zien, omdat de vloer uiteindelijk is dichtgemaakt. "Dat is erg jammer, ik had nog gehoopt dat we het met glas zichtbaar konden houden", zegt de beleidsadviseur.
De vondst heeft dan ook diepe indruk achtergelaten op de in Duitsland geboren Friederike Hensch zelf. "Het heeft mij erg geraakt, ook met mijn Duitse achtergrond natuurlijk. We zijn opgevoed met onze geschiedenis. Als je dit soort dingen tegenkomt is dat altijd bijzonder."
Drie mannen
In de kruipruimte hebben drie mannen gezetten. Het gaat om Wilhelmus Marinus ter Borg (1903), Machiel Jurjen de Boer (1908) en Arnold Siegfried Bergsma (1926). Alle drie de Hilversummers hebben vrijwel zeker de oorlog overleefd. Ter Borg en De Boer woonden in 1944 op de Groest en waren bloemisten en zakenpartners van elkaar.
Bergsma was de jongste van de drie heren en woonde samen met zijn ouders en zus op de 's-Gravelandseweg, maar verhuisde tijdens de oorlog naar de villa aan de Oude Enghweg 21. Ook de moeder van De Boer woonde hier. De moeders vormden vermoedelijk de link tussen de drie mannen.
De dochters van Bergsma hebben de gemeente laten weten dat hun vader nooit wat over de oorlog kwijt wilde. Via mailcontact lieten ze dan ook weten zelf niet veel meer te kunnen vertellen over die tijd. "Papa sprak nooit over die periode. Hij was een lieve en sociale man, maar zeer op zichzelf." Bergsma overleed uiteindelijk in 2004
Razzia
Waarom ze ondergedoken waren is ook niet helemaal zeker. "Ze hadden alle drie geen religie. Ze waren niet joods, dus daar heeft het niet aan gelegen", legt Hensch uit. "Of ze zaten alle drie in het verzet, maar het meest aannemelijke is dat ze de Razzia van 23 oktober 1944 probeerden te ontlopen.
Op deze dag werden meer dan 3500 mannen en jongens van hun bed gelicht op gedwongen te werken voor de Duitse oorlogseconomie, de zogenaamde Arbeidseinsatz.
Voor de wethouder is de ontdekking van de boodschap van de onderduikers het bewijs dat het verhaal van Hilversum tijdens de Tweede Wereldoorlog nooit af zal zijn.
