Iryna (Ira) Kronik uit Charkov dacht dat de invasie maar van korte duur zou zijn. Maar toen de bombardementen vlakbij hun huis door bleven gaan en de Russen straks wellicht door de straten zouden lopen, was het voor haar duidelijk dat zij haar twee dochters in veiligheid moest brengen. Dik een maand na het begin van de oorlog vertrok het drietal. Het werd een lange, heftige en levensgevaarlijke reis, die uiteindelijk eindigde in Huizen.
Van het ene op het andere moment veranderde, net zoals voor miljoenen andere Oekraïners, het leven van Ira en haar gezin. Terwijl veel landgenoten snel besloten te vluchten, bleven de Kroniks in eerste instantie in Charkov, ondanks de dagelijkse bombardementen. "Het was moeilijk om te geloven wat er gebeurde", vertelt de Oekraïense. "Iedere dag keken we naar het nieuws en we geloofden allemaal dat het snel zou stoppen."
Maar het gevaar en de stress hielden aan. De bommen bleven vallen. De explosies waren dichtbij hun huis. Zeker in de avond en in de nacht kon het heel heftig zijn. Thuisblijven was dan geen optie, er moest dan elders een veilige plek gezocht worden. In de eerste paar weken schuilde het gezin met vele anderen in de kelder van een parkeergarage.
Precies zo als in Huizen
Maar omdat de omstandigheden slecht waren in de garage − het was er koud en vochtig − besloten ze toch in hun flatgebouw te blijven. Samen met de buren zochten ze iedere dag veiligheid in de hal. Ondanks de trieste en gevaarlijke situatie buiten leidde dat binnen tot grote saamhorigheid en behulpzaamheid bij de bewoners, herinnert Ira zich. Iedereen hielp elkaar met de schaarse middelen die ze nog hadden. Ze keken naar elkaar om. "Eigenlijk precies zo als dat nu hier in de opvang in Huizen gebeurt", is haar conclusie.
Op een gegeven moment werd duidelijk dat het beter was om te vluchten. Lang was het idee dat Ira alleen met haar dochter Lera weg zou gaan. Mariana, die meerdere beperkingen heeft, zou bij haar vader blijven in Charkov. Daar zou ze in haar vertrouwde omgeving kunnen blijven, terwijl haar vader voor zijn moeder en schoonmoeder kon zorgen. Beide vrouwen zijn op leeftijd en ziek en hebben zorg nodig.
Hoe moet je vluchten?
Uiteindelijk hakte Ira de knoop door. Het was tijd om te vluchten. Het moederinstinct zei haar dat ze haar dochters moest beschermen. Maar hoe werkt dat vluchten dan? Wat moet je doen? Waar ga je heen? Er is geen handboek voor. En in haar geval kwam daar ook nog bij of ze het wel alleen aan kon om met haar tweeling, waarvan één veel zorg nodig heeft. Tot dan hadden ze altijd alles met z'n vieren gedaan, maar haar echtgenoot moest zoals gezegd in Charkov blijven.
Herkenbaar fastfoodrestaurant goed voor Lera
Terwijl Mariana nauwelijks een idee had van wat er speelde, was dat besef bij Lera er wel. Zij begreep de ernst van de dreigende situatie in Charkov, het vluchten en de lange reis heel goed. Wat dat betreft waren de zorgen voor Ira juist groter voor Lera. Voor haar was het een heel traumatische ervaring. Het meisje was lamgeslagen van angst.
Maar dat veranderde in één keer. De rigoureuze ommekeer vond plaats bij een McDonald's in Polen, zo weet Ira nog heel goed. Eenmaal in het fastfoodrestaurant was ze plotsklaps weer de oude Lera. De vertrouwde en herkenbare inrichting van het restaurant deed haar terugdenken aan de Mac in Charkov. Warme herinneringen kwamen boven. Dat was voor het gezin vaak de plek waar zij aten nadat zij met z'n allen op pad waren geweest en leuke dingen hadden gedaan.
Bij familie, vrienden en kennissen probeerde zij adviezen in te winnen over waar naartoe te gaan en hoe er te komen. Een goed antwoord bleef uit. Totdat ze in contact kwam met een vrijwilligster uit Lviv. Die zei vol overtuiging dat Ira met de trein naar deze Oekraïense stad vlakbij de grens met Polen moest gaan.
Eén koffer
Met die 'opdracht' vertrok Ira samen met haar tweeling op 28 maart 2022 uit Charkov. Met slechts één koffer als bagage gingen zij weg. Het was een lange, lastige en zelfs levensgevaarlijke trip. In de buurt van Kiev werd de trein beschoten. Deze beschieting duurde zo'n anderhalf uur.
"Ik had tijdens de beschieting geen tijd om na te denken. In de trein raakte ik in survivalmood"
Iedereen dook naar de grond om zichzelf in veiligheid te brengen, behalve Mariana. Het meisje, dat altijd met ballonnen in haar hand rondloopt, had helemaal geen weet van de ernst van de situatie. Dat ze op dat moment dekking moest zoeken omdat haar leven in gevaar was, drong totaal niet tot haar door.
'Geluk' hebben
Ira heeft veel moeite doen om haar op de vloer te krijgen, waarna ze op haar dochter is gaan liggen om er zeker van te zijn dat ze veilig was en bleef. "Ik had op dat moment geen tijd om na te denken", zegt Ira. "In de trein raakte ik in survivalmood." Ze handelde puur op intuïtie. Het verstand was uitgeschakeld. En volgens eigen zeggen hebben ze 'geluk' gehad dat ze in de voorste wagon zaten, waar niet zoveel passagiers in zaten.
Na meer dan 24 uur reizen, waarin ze met kogels belaagd zijn, kwamen ze eindelijk aan in Lviv. Daar zouden ze eigenlijk één dag blijven, waarna ze meteen door zouden reizen. Maar zo simpel ging het niet.
Vertrouwen op vreemden
Ira vertelt dat het een lang, moeilijk en onzeker proces was. Het duurde meerdere dagen en steeds waren ze in een andere plaats rondom Lviv. Hoewel de vrijwilligers goed voor de drie zorgden, was er angst. "Ik heb op mensen moeten vertrouwen die ik helemaal niet kende en erop moeten vertrouwen dat het allemaal goed kwam."
Dat vertrouwen is niet beschaamd. Via Polen kwamen Ira, Lera en Mariana in Nederland terecht. Hier hebben ze ook nog op meerdere plekken gezeten totdat ze op 10 of 11 april aankwamen op de locatie aan de Bovenmaatweg in Huizen, waar vluchtelingen uit Oekraïne met een beperking en hun mantelzorgers zijn ondergebracht.
Vooral voor Mariana was haar nieuwe omgeving heel erg wennen. In de eerste twee maanden heeft ze vaak geprobeerd het huis uit te lopen om de bus terug naar Oekraïne te pakken. "Ze wilde naar huis", legt Ira uit. Inmiddels heeft ze zich verzoend met de situatie. "Maar ze is nog wel iedere dag op zoek naar haar vader, ook al ziet ze hem iedere dag op de telefoon, maar dat is toch wat anders dan met hem te kunnen knuffelen."
Olympiade
Nu, bijna een jaar verder, gaat alles goed met haar en haar kinderen, stelt Ira. Lera studeert binnenkort af en hoopt hier in Nederland naar de universiteit te gaan. Ze is een heel slimme jonge vrouw, aldus een trotse moeder. Zo gaat ze binnenkort naar Polen om mee te doen aan de Olympiade informatica.
En ook met Mariana gaat het veel beter. Dankzij andere medicatie is haar gezondheid verbeterd en gaat ze drie keer in de week naar de dagbesteding van Sherpa. In eerste instantie ging Ira mee, omdat ze eigenlijk nooit van haar dochters zijde wijkt. Nu ze weet dat Mariana zich daar als een vis in het water voelt en er goed voor haar gezorgd wordt, heeft Ira zelfs wat tijd voor zichzelf. Dat is een luxe die ze niet gewend is.
Deze week bezoeken wij iedere dag de opvanglocatie aan de Bovenmaatweg, die er nu ruim een jaar is. NH Nieuws gaat in gesprek met de bewoners en de mensen die er werken om zo de bijzondere verhalen op te tekenen. Het verhaal van Ira en haar twee dochters is inmiddels de vierde van deze serie die tot en met zondag loopt.
