Het indrukwekkende verhaal van Yvon brengt de oorlog dichtbij tijdens Gooise Indië-herdenking

Voorzichtige buitjes en stevige zonnestralen wisselen elkaar af, vlak voor de aanvang van de herdenking. Maar als de muziek van gezelschap Excelsior en muzikaal duo Roy & Shirley aanzwelt, begint de zon flink te schijnen op de Noorderbegraafplaats van Hilversum. Een enkeling loopt zelfs nog in een typische rok van batik en andere traditionele kleding rond, die je voor één enkele seconde meenemen naar het toenmalige Nederlands-Indië. 

Het thema van de herdenking van dit jaar is 'Leven met oorlog.' Ook tijdens de Gooise herdenking wordt er op een bijzondere manier hierbij stilgestaan. 

Yvon de Wit-Langedijk

Zo heeft het comité dit jaar besloten een deel van de herdenking over een andere boeg te gooien. Voorzitter Fred Pangemanan interviewt namelijk de in 1942 geboren Yvon de Wit-Langedijk. Zij is het levende voorbeeld van het nationale thema van deze herdenking 'Leven met Oorlog.' Als kind bracht zij de Tweede Wereldoorlog door in Nederlands-Indië en maakte ook de Bersiap van heel dichtbij mee, iets wat ver na de oorlog sporen in haar familie achterliet. Samen met haar familie is ze nu aanwezig bij de herdenking. In het gesprek met Fred doet ze haar verhaal. 

Op 22-jarige leeftijd had haar moeder drie kinderen, waarvan Yvon de jongste was. Haar vader had ze tot haar vierde jaar nooit gezien. "Hij was geïnterneerd in een mannenkamp", vertelt ze. Haar moeder zorgde in het Jappenkamp zo goed als ze kon voor haar kinderen. "Ze was Indisch en kon heel erg goed dieren vangen, zoals sprinkhanen en andere insecten. Dat waren eiwitten." Van levensbelang om de oorlog te overleven.

De Tweede Wereldoorlog overleeft ze en samen met haar vader vertrekt ze op de boot naar Nederland. Eenmaal aangekomen wordt haar het heftige nieuws gebracht dat haar moeder terug in Nederlands-Indië is overleden. "Ik was vijf jaar oud en ik weet dat ik dat als erg naar heb ervaren."

Maar enkele jaren later kreeg haar vader een goede baan en een goed huis in het nieuwe  Indonesië, dus ging Yvon weer terug. Eenmaal aangekomen kwam ze midden in de geweldadige Bersiap terecht. "Als kind weet je natuurlijk niet dat je daarin terecht komt." Dat er hoogspanning was, werd wel al snel duidelijk. "We gingen onder militaire begeleiding naar school", schetst de kwiek ogende vrouw. "Op een gegeven moment werd de lerares naar buiten geroepen. We hoorden een schot en toen hadden we geen school meer." Zelfs hun eigen huis werd beschoten. 

Met een militaire kolonne verhuisde het gezin naar een andere locatie, maar eenmaal daar mocht ze het erf niet af. "Dat vond ik toen maar raar", zegt ze.

Opnieuw naar Nederland

Maar uiteindelijk werd duidelijk dat het gezin wel degelijk weer terug naar Nederland moest. Vanuit het zuidelijke deel van Java moest ze wel nog drie maanden wachten voordat ze Indonesië kon verlaten. "Dat ging namelijk op alfabetische volgorde."

Maar na een omzwerving door Nederland kwam ze in 1954 in Amsterdam terecht, waar ze haar basisschool en middelbare school afmaakte. "Het was een gemoedelijke tijd", vertelt ze. "Ik werd dan wel eens pindachinees genoemd", maar daar stond de sterke vrouw niet veel bij stil. 

Maar in 1962 stond ineens haar wereld op de kop. In dat jaar ging haar broer trouwen. "Volgens de trouwambtenaar had hij ook de handtekening van moeder nodig. 'Dat gaat niet', vertelde hij. Zij ligt in Indonesië.' Maar volgens de ambtenaar moesten we gaan kijken in Alkmaar." Zo kwam Yvon erachter dat haar moeder nog leefde en al die tijd in Alkmaar heeft gewoond. Haar vader wist hiervan. "Dat is niet te beschrijven. Hoe kan het dat je niet naar ons omkeek?! Ze heeft uiteindelijk getekend voor het huwelijk van mijn broer, maar die afstand is altijd gebleven."

De tekst gaat door onder de foto.

"Pas op latere leeftijd kom je tot de realisatie wat een kamp heeft gedaan met mensen. Dan vraag je ernaar, maar antwoord krijg je niet." Een herkenbare eigenschap bij de eerste generatie Nederlandse Indiërs die de oorlog bewust hebben meegemaakt. Zij worden de zogenoemde stille generatie genoemd. "Want ja, Indische mensen vertellen niet veel", eindigt Yvon haar verhaal. 

Oorlog woedt door

Ook bij de generaties Indische Nederlanders die de oorlog niet hebben meegemaakt is de oorlog nog voelbaar. Ook zij leven in zekere zin met de oorlog. Naast het verhaal van indrukwekkende Yvon is er dan ook ruimte voor het even zo indrukwekkende gedicht van de jonge stadsdichter van Hilversum, Charlotte de Raad. In haar gedicht laat duidelijk weten dat de oorlog nog steeds in haar en haar familie woedt. 

Ook voorzitter Fred Pangemanan houdt een emotionele speech. Zijn moeder zat in een Jappenkamp, waar zijn broer werd geboren. Zijn vader werkte aan de Birmalijn, het spoorlijk tussen het huidige Thailand en Birma. In zijn toespraak benadrukt hij dat het comité geen partij kiest in de hedendaagse discussies die er rond Nederlands-Indië worden gehouden. "Een oorlog kent slechts verliezers. Ik hoop dat mensen naar onze herdenking kijken en denken 'zo kan het ook.'"

Daarna wordt de taptoe ingezet, met daarna het Wilhelmus en de kranslegging. En naar goed Indisch gebruik vertrekt niet iedereen gelijk naar huis, maar worden er uiteraard hapjes en drankjes geserveerd. 

Luister hieronder naar het gedicht van Charlotte de Raad, stadsdichter van Hilversum.