Tolhuisjes van 't Gooi: Tolheffing in Muiden leidt tot oproer

Een imposant gebouw siert de haven van Muiden. Het witte huis bij de Groote Zeesluis straalt weinig bescheidenheid uit. "Tolhuisje? Zeg maar gerust huis", lacht stadsgids Guus Kroon. Hij woont al zijn hele leven in Muiden en zijn overgrootvader werkte hier bij de sluis om de tol te innen. Maar alleen het wegverkeer moest betalen, de tol gold niet voor de scheepvaart.

Graaf wil geld

Tol heffen werd in Muiden al sinds de middeleeuwen gedaan, maar de inwoners van Muiden zelf werden daarvan vrijgesteld. Een van de eerste vermeldingen van een tolheffing in de middeleeuwse stad is uit het jaar 953. Heel wat jaren later liet Graaf Floris de vijfde in 1280 een ketting spannen over de Vecht om ook tol te heffen voor schippers, bij het door hem gebouwde Muiderslot.

Het statige en neoclassicistische huis wijkt af van de andere tolhuizen, niet alleen wat de bouwstijl betreft maar ook omdat het in het hart van het historische centrum staat, naast de zeesluis, en dus niet aan de rand van de gemeentegrens. Als stadsgids Kroon tijdens zijn rondleiding halthoudt bij de historische sluis, vermeldt hij de extra verdieping die in 1914 gebouwd is. Toen kreeg het tolhuis ook de karakteristieke gevelklok.

Oproer en protest

Maar aan het eind van de jaren 20 liep het tol heffen niet meer zo soepel en leidde het zelfs tot een opstand. Langs de meeste doorgaande wegen hoefde je al geen tol meer te betalen maar in Muiden nog wel. Voordat de Rijksweg A1 was aangelegd, moest iedereen die onderweg was van Amsterdam naar 't Gooi dwars door Muiden heen. Automobilisten begonnen ongeduldig te reageren, omdat ze urenlang moesten wachten voor de hefbomen en er kwamen protesten.

De Bussumse ondernemer Floris Vos zorgde ervoor dat de protesten uitliepen in een bestorming die in de middeleeuwen niet misstaan had. Kroon legt uit: "Vos was de directeur van een melkbedrijf en ook zijn melkwagens moesten dus dagelijks over de tolweg naar Amsterdam. Die protestacties kregen veel aandacht, de bekende dichter Clinge Doorenbos zong en schreef er zelfs over."

Afgekocht

Omdat de boze Vos dreigde om met een vrachtwagen de tolboom te rammen, kocht het Rijk de tol af en verdween daarmee een bijna 1.000 jaar oude traditie. De actie van Vos was geslaagd. Hij weet zelfs nog politiek munt te slaan uit zijn acties: bij de Tweede Kamerverkiezingen haalt Vos één zetel.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog oorlog raakte het pand beschadigd, doordat de Duitsers de sluisdeuren opbliezen. Vlak na de oorlog nam de familie Stelling intrek in het tolhuis. De brug en de sluisdeuren werden jarenlang door de heer des huizes, Bertus Stelling, opengedraaid. Stadsgids Kroon gebruikte het pand aan het begin van deze eeuw als tentoonstellingsruimte om 1050 jaar Muiden te vieren.

Woonhuis

Helaas raakte het pand in verval en zelfs de fraaie gevelklok stopte met tikken. Een restauranteigenaar heeft nog vergeefs geprobeerd er een exclusieve dinerruimte van te maken, waarna het rijksmonument nog een tijdje als opslagruimte diende. Het Muidense tolhuis werd uiteindelijk gered door nieuwe bewoners en heeft inmiddels weer een bestemming als woonhuis.