De regionale GGD wil een rookvrije generatie realiseren.
REGIO - Voor het eerst wordt de preventie van roken en vapen expliciet opgenomen in het Preventie- en Handhavingsplan Alcohol en Middelen van de regio Gooi en Vechtstreek (PHP 2026–2029). De regionale GGD meldt daarbij dat zij een sterke toename zien van jongeren die vapen. De focus bij dit plan ligt op het realiseren van een rookvrije generatie.
Voor de uitvoering van dit PHP is een budget verstrekt van bijna 600.000 euro, waarvan ongeveer 5 procent naar rook/vape-preventie gaat. Tot nu toe richtte het regionale middelenbeleid zich vooral op alcohol en drugs.
Volgens het plan is deze uitbreiding nu hard nodig: "Na een jarenlange daling, is roken onder 2e en 4e klassers van het voortgezet onderwijs in Gooi en Vechtstreek in de afgelopen vier jaar weer toegenomen", staat op pagina achttien van het document.
Jongeren in Gooi roken meer
De GGD licht verder toe: "Deze trend is ook te zien in de landelijke cijfers. Daarnaast roken er gemiddeld meer jongeren in Gooi en Vechtstreek één keer per week of dagelijks, in vergelijking met landelijk."
Ook wordt er door deze groep in de regio gemiddeld meer gevaped per week dan landelijk (11 procent tegenover 9 procent). Omdat de gezondheidsrisico’s van vapen op lange termijn nog niet bekend zijn, maar het wel vaststaat dat jongeren kwetsbaarder zijn voor nicotineverslaving, spreekt dit PHP van een "urgente opgave".
Toezicht houden is moeilijk
Professionals uit het veld signaleren dat jongeren hun vapes vooral online, zoals via de sociale media Snapchat en WhatsApp, kopen. Daar is nauwelijks toezicht op te houden (p. 22).
Gemeentelijke boa's worden daarom in dit plan aangespoord om beter zicht te krijgen op de (illegale) verkoop van vapes aan minderjarigen en signalen door te zetten naar de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) (p. 47).
Rol van ouders en omgeving
Het plan benadrukt dat de omgeving van jongeren een grote rol speelt. Zo wordt door scholen en ouders herkend dat strengere regels rond roken en alcohol soms leiden tot stiekem gedrag (p. 45). Tegelijkertijd zien scholen wel het belang van betrokken ouders, met name bij jonge kinderen.
Uit het ouderonderzoek uitgevoerd door GGDGV blijkt dat 60 procent van de ouders afspraken maken over roken/vapen met hun 12- t/m 17-jarige kinderen. De doelstelling is om in 2028 dat percentage op te krikken naar 80 procent.
Ambitieus doel tegen vapen
Om de vapetrend tegen te gaan hebben de gemeenten een ambitieuze doelstelling: het vapen onder jongeren moet weer gaan dalen (al erkent het plan op pagina zes dat het gebruik op korte termijn mogelijk nog verder stijgt).
Het doel is om in 2030 het percentage jongeren dat wekelijks vapet, terug te dringen van 11 naar 8 procent. Om dat te bereiken komt er vanaf 2026 een grote regiobrede campagne rondom vapen. Die campagne richt zich op social media en wordt samen met jongeren ontwikkeld, zodat de boodschap beter aansluit bij hun leefwereld.
Voorlichting op scholen en toekomst
Daarnaast worden middelbare scholen intensiever ondersteund. Ze krijgen tweejaarlijks een adviesgesprek over middelenpreventie aangeboden en worden gestimuleerd om structureel te werken met de Helder op School-aanpak, een methode die zich richt op het onder handen nemen van roken/vapen, alcohol en drugs (p. 34). Ook wordt onderzocht hoe vape-preventie al kan worden ingezet in de bovenbouw van de basisschool.
Met de toevoeging van roken en vapen aan het regionale preventieprogramma willen de gemeenten een samenhangende aanpak neerzetten die aansluit bij de beoogde rookvrije generatie. Of het lukt om de trend onder jongeren daadwerkelijk om te buigen, moet de komende jaren blijken.
