Barend en Margaretha Wolder hebben vanaf vandaag een struikelsteen voor hun voormalige woning aan de Waldecklaan in Bussum. In 1944 werd Barend Wolder door de Duitsers weggevoerd naar kamp Westerbork. Een jaar later overleed hij toen hij onder erbarmelijke omstandigheden te voet naar een volgend kamp werd gestuurd. Wolder was volgens zijn familie een markante man - eentje om te herinneren. Dit was zijn verhaal.
Het is een verhaal van velen. Een gelukkig stel dat tijdens de Tweede Wereldoorlog op de meest brute wijze uit elkaar getrokken wordt, alleen maar om wie ze zijn. Maar ook dit verhaal moet voor altijd herinnerd worden, vindt Stichting Struikelstenen Gooise Meren.
Zij lieten vandaag op vijf adressen in Bussum nieuwe struikelstenen leggen - waaronder voor het voormalige huis van de Wolders aan de Waldecklaan.
Barend Wolder komt uit een Nederlands-Israëlitisch gezin van zeven kinderen. Het is een opdondertje: op zijn 19e moet hij drie jaar de bak in omdat hij stoelen en leer heeft gestolen uit de zolder van een stoffeerderij. Hij doet precies wat hij zelf wil maar zet zijn brutaliteit later om in het strijden voor gerechtigheid.
Rond 1910 ontmoet hij de katholieke Margaretha, op wie hij meteen stapelgek wordt. Hij wil met haar trouwen, maar de vader van Margaretha verbiedt dat.
Toch stappen ze in 1912 in het huwelijksbootje. Ze trouwen in de Sint Willibrorduskerk in Amsterdam. Barend was oorspronkelijk joods maar om toch met Margaretha te kunnen trouwen, werd hij katholiek.
Barend begint in 1917 zelf een stoffeerderij aan de Albert Cuypstraat in Amsterdam. Hij adverteert daarover in de Tribune, een krant van de communisten, de anarchisten en de antimilitaristen. Hij woont tot 1927 samen met Margaretha boven de winkel. Dan verhuizen ze naar een twee-onder-één-kapwoning aan de Waldecklaan in Bussum.
Ze krijgen geen kinderen maar zijn zeer geliefd onder de nichten en neven, door wie ze 'oom Bab' en 'tante Greet' worden genoemd.
De oorlog begint en de eerste jaren lijkt het erop dat Barend weinig te vrezen heeft. Hij is katholiek gedoopt en heeft afstand gedaan van het jodendom. Er is weinig over deze periode bekend, behalve dat hij in februari 1943 aangifte doet; er is een meubelstuk gestolen uit zijn éigen stoffeerderij.
'Ze worden voor de keuze gesteld: ‘vrijwillige’ sterilisatie of deportatie naar Westerbork.'
Een paar maanden later slaat de stemming om voor de Wolders. Dan besluit een Rijkscommissaris dat gemengd gehuwde joden zich moeten melden. Ze worden voor de keuze gesteld: ‘vrijwillige’ sterilisatie of deportatie naar Westerbork.
Barend meldt zich niet. Een jaar later wordt hij gearresteerd, wanneer hij aan het werk is in zijn winkel aan de Albert Cuypstraat. Hij wordt weggevoerd naar kamp Westerbork waar hij kaal wordt geschoren en een blauwe overall moet dragen.
Een paar maanden later gaat hij op transport naar Auschwitz, waar hij samen met Anne Frank in een veewagon zit. Het verhaal gaat dat hij daarna samen met 17.000 andere gevangenen lopend naar een ander kamp moest.
Ze hadden amper kleding en schoenen aan terwijl het buiten -22 graden was. Ze krijgen nauwelijks eten en drinken en worden door SS’ers met honden en zwepen verder gedreven. Duizenden mensen halen de nieuwe bestemming niet, onder wie hoogstwaarschijnlijk Barend.
Margaretha zit al die tijd in Nederland, niet wetende hoe het met haar man gaat en waar hij is. Pas negen jaar na zijn arrestatie, in 1953, krijgt ze antwoord: volgens het Ministerie van Justitie is hij 4 februari 1945 ergens in Duitsland overleden.
Herdenking
Vandaag werd het verhaal herdacht tijdens de legging van de struikelstenen in Bussum. Onder meer familieleden, scholieren van de Gooilandschool, opperrabbijn Binyomin Jacobs en mensen van Stichting Struikelstenen Gooise Meren waren aanwezig.
15 april worden er opnieuw struikelstenen gelegd in de gemeente, waaronder ook bij drie adressen in Naarden.
