Een van de oudste 'loges' van Nederland van de Vrijmetselarij zit in Bussum. De enigszins mysterieuze organisatie is aan het vergrijzen en heeft deze week daarom de deuren open gezet voor belangstellenden. Op de open avond kregen potentiële nieuwe leden te horen dat er eigenlijk niets geheimzinnigs is: het is volgens de 'broeders' een inwijdingsgenootschap, geen sekte.
Achter de enorme villa aan de Brediusweg in Bussum, waar de zeven loges van de regionale Vrijmetselarij gevestigd zijn, staat nog een gebouw. Deze week konden geïnteresseerden daar een kijkje achter de schermen nemen. "Dit gebouw is 'purpose-build'", legt voorzitter Derk Jan Cup uit. Dat houdt in dat het specifiek gebouwd is voor alle bijeenkomsten en handelingen van de Vrijmetselarij. Een soort kerk, maar dat is het niet.
Wat Vrijmetselarij allemaal wel en niet is, legt een broeder uit als alle nieuwsgierige en potentieel nieuwe leden hebben plaatsgenomen in het Voorhof, de zaal beneden. Hier houden de broeders en zusters lezingen en geven ze hun mening over zaken. Er vinden nadrukkelijk geen discussies plaats.
Wat is Vrijmetselarij?
De vrijmetselarij is een genootschap van mensen die 'een beter mens willen worden'. Het is een internationale organisatie met afdelingen die 'loges' worden genoemd. Leden zijn vrijmetselaars en noemen en elkaar broeder of zuster. In het Voorhof, een speciale zaal, delen de leden meningen met elkaar. In de Tempel, de meer ‘gewijde’ ruimte, zijn de diverse ceremonies en inwijdingen.
Het ontstaan van de Vrijmetselarij begon, zegt men, bij het samenkomen van bouwers van kathedralen. Goed opgeleide mannen die ook aan ‘geestelijke verheffing’ wilden doen. Na verloop van tijd sloten ook notabelen zich aan.
Symbolen en rituelen zijn belangrijk en er is een bepaalde hiërarchie: je begint als leerling, waarna je de ladder kunt betreden tot gezel en om uiteindelijk de titel meester te kunnen dragen. Bij elk van deze titels hoort een inwijdingsritueel.
"Wij zijn geen religie, ideologie of sekte", vertelt de broeder die het eerste gedeelte van de avond op zich heeft genomen. De bedoeling is om elkaars mening te horen, zonder daar op in te gaan, en je gaat niet direct met elkaar in gesprek. Veel draait om zingeving, maar iedereen mag daar zijn of haar mening over van alles en nog wat uitspreken.
In de zaal zitten zo'n 18 mannen en twee vrouwen die op deze avond zijn afgekomen. De loges, soort afdelingen, kunnen uit alleen mannen of uit alleen vrouwen bestaan, maar er is ook nog een gemengde. Vaak zitten er gemiddeld 25 tot 30 mensen met elkaar in zo'n groep. De algemene deler is dat ze eigenlijk allemaal een 'beter mens willen worden'.
Praatgroepje?
"Hoe gaan jullie om met extreme meningen?", wil een van de aanwezigen weten. "Mijd wat scheidt", zegt voorzitter Cup poëtisch. En hij voegt er aan toe dat als het echt de spuigaten uitloopt hij de spreker 'afhamert'. Zijn doel is om te verbinden en extreme ideeën doen dat niet.
Een andere meneer wil weten waarom het jaartal 1717 is gekozen als start van de Vrijmetselarij. Volgens hem is dat onzin, want het gaat al zo'n 3000 jaar terug. Verdere uitleg volgt niet.
De uitleg van de broeder is dat het schijnt dat ooit bouwers aan kathedralen zich gingen verenigen. Hieruit ontstonden 'praatgroepjes'. Dit zint de vraagsteller niet: hij is niet gekomen om lid te worden van een praatgroepje. Hij wil echt ingewijd worden 'in de mysteriën'.
'Ritualen', symbolen en attributen
Invloeden komen vanzelfsprekend vanuit de bouwwereld - de belangrijkste symbolen zijn passer en winkelhaak - maar ook uit religie. De Bijbel is bijvoorbeeld een belangrijk boek in de Vrijmetselarij. Maar mocht je de Koran ervoor in de plaats willen gebruiken, mag dat ook. Als het maar een heilig boek is.
Die enorme bijbel ligt op een grote vierkante steen, ook weer een symbool, boven in de 'tempel'. Tijdens het tweede deel van de avond krijgen potentiële toekomstige broeders en twee zusters een kijkje in de ritualen. Rituelen? Nee, ritualen: inwijdingsceremonies met symbolen en attributen.
"Weet u of deze muziek is afgespeeld op de frequentie waarop je gehersenspoeld wordt?"
De Tempel waar de ritualen plaatsvinden, doet kerkelijk aan, maar ook weer niet. Tegenwoordig gebruikt men vaker de term 'werkplaats'.
Broeder van der Schoot geeft de presentatie in deze 'werkplaats' en hij lijkt zich bewust van de enorme galm die hier klinkt. Dat komt waarschijnlijk door het gewelfde dak, waar een complete sterrenhemel in is verwerkt. De voorzitter zit 'in het oosten' op een soort troon en aan de zijkanten van de zaal, naast de zuilengalerij, zitten de broeders. In de Tempel ligt de nadruk op de ritualen, symbolen en attributen.
Niks geheimzinnigs aan
Nadat er muziek is afgespeeld, een belangrijk element bij de vrijmetselaars, heeft iemand nog een vraag. "Weet u of deze muziek is afgespeeld op de frequentie waarop je gehersenspoeld wordt?" De broeder moet het antwoord schuldig blijven.
"Geheimzinnig is het allemaal niet", legt voorzitter Cup nog uit, "als je een beetje je best doet op internet dan kun je alles vinden over Vrijmetselarij. Zelfs over de geheime ritualen." Maar hij raadt het af om dat te doen. "Dan is het hele inwijdingsritueel geen verrassing meer." Waarom mensen dan toch soms raar denken over het genootschap, zegt hij: "onbekend maakt onbemind."
