Projectleider Muiderberg Emile Salomons in de studio.
MUIDERBERG - Op de Joodse begraafplaats in Muiderberg hebben onderzoekers grafstenen gevonden die ouder zijn dan de oudste bestaande registers uit 1669. En dat terwijl er nooit een Joodse gemeenschap in Muiderberg is geweest, legt projectleider Muiderberg Emile Salomons uit in de studio van NH Gooi over de bijzondere vondst.
Toch zijn de vele duizenden Joodse rustplaatsen hier goed te verklaren. In het begin van de 17e eeuw kwamen veel Duitse Joden naar Nederland. Er waren toen al Portugese Joden. "En dat ging niet zo heel erg goed samen. Op een gegeven moment, toen het aantal Duitse Joden in Amsterdam te groot werd, hebben de Portugezen gezegd: je kunt niet meer bij ons begraven. Zoek zelf maar een stekje", aldus Salomons.
In eerste instantie werd een stuk grond gevonden in Schoorl. "Daar hebben ze zeven mensen begraven. Maar dat was geen succes, want dat was veel te ver. Toen hebben ze in Muiderberg een stuk grond gekocht. Dat hebben ze ingericht als begraafplaats. Op een klein reepje grond op de Muiderberg, op de oude zandheuvel die er lag, zijn ze begonnen met begraven in 1642."
Helaas zijn de eerste, oudste registers verdwenen. Vanaf 1669 zijn die wel bewaard gebleven.
Overwoekerd
Het oudste veld wordt nu veld A genoemd. Daar liggen ongeveer 12 duizend graven, maar dit stuk is sinds de Tweede Wereldoorlog slecht onderhouden. "Het was een jungle."
De groep vrijwillige onderzoekers kreeg subsidie om het oudste veld schoon te maken. Hulst en de wildgroei aan bramenstruiken werd weggehaald. "Bramen overwoekerden alles."
De stenen zijn na verloop van tijd ook omgevallen, gebroken, door bomen geveld en langzamerhand verdwenen onder de grond. "Daar is een centimeter of 10, 20 grond overheen gegaan. Nu zijn wij die oude grafstenen aan het zoeken. En we zijn bijna klaar."
Honderden graven gevonden
De vrijwilligers hebben ongeveer driehonderd stenen terug gevonden. Dat deden zij door rij voor rij met prikstokken in de grond te prikken.
"En die geven dus heel veel informatie over de eerste periode van de joden in Amsterdam." Heel veel Hebreeuwse opschriften zijn nog goed leesbaar en dat is essentieel voor de identificatie. Onder de grond hadden de stenen volgens Salomons de minste slijtage.
Alle informatie komt in een database. Het gaat om foto's, informatie over genealogische en historische gegevens over Joods Nederland.
De gevonden (stukken) grafmonumenten blijven op de plek - boven de grond - liggen. De vrijwilligers zijn aan aan het overwegen of ze worden hersteld. "Want dat is een hele dure grap. Het gaat om 300 à 400 euro per steen."
In totaal liggen er 45 duizend mensen begraven in Muidenberg. De begraafplaats is nog steeds in gebruik. In de joodse traditie mag je graven niet weghalen. Die zijn voor de eeuwigheid.
Luister hier naar het fragment op de radio:
NH Gooi Zaterdag - Bijzondere vondsten op Joodse begraafplaats Muiderberg
