De onlangs geridderde oorlogsfotograaf Eddy van Wessel reist de hele wereld over en is op elke plek op de hoogte van het lokale nieuws. In zijn dependance in Huizen staat de radio aan op NH Gooi. Als ook de geschreven pers van NH Gooi langskomt voor een gesprek, blijkt de interesse voor plaatselijk nieuws een veel diepere grondslag te hebben.
Het is voor het laatst in de jaren vijftig voorgekomen dat een fotograaf drie keer de Zilveren Camera won. Inmiddels is dat record gebroken en mag Eddy van Wessel zich trotse bezitter noemen van vier keer deze prestigieuze prijs. En hij is er ambitieus genoeg voor om hem voor de vijfde keer te willen winnen.
Bescheiden
Toch is de drang om echte verhalen te brengen, van echte mensen in oorlogstijd, veel belangrijker dan geld of prijzen. "Fotografie is geen verdienmodel", schampert Van Wessel een beetje. Geen enkele verdienste staat eigenlijk in verhouding tot het gevaar dat hij in zijn werk loopt of tot het terrein en de moeilijke omstandigheden waarin hij vaak moet werken.
Maar als je de gelauwerde oorlogsfotograaf er naar vraagt, relativeert hij eigenlijk zijn prestaties. Er zal na hem vast wel iemand komen die beter is dan hij. Ondertussen heeft hij wel naast de vier prijzen ook een onderscheiding als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw gekregen. Van Wessel erkent desgevraagd dat het uniek is om vier keer te winnen dus daar is hij dan ook trots op, net als op zijn ridderschap.
De mooie kant van oorlog
De Huizer is gedreven in wat hij doet, maar om de erkenning gaat het eigenlijk niet. De boodschap van zijn onderwerpen moeten overkomen bij mensen. En die onderwerpen zijn vaak niet heel prettig, omdat ze over oorlog gaan. Maar er is ook een 'mooie kant' aan oorlog.
Veel medemenselijkheid ontstaat ook uit oorlogssituaties. Het is niet de bedoeling van de fotograaf om alleen de rauwe en gruwelijke details vast te leggen. De verhalen van gewone mensen in een oorlog moeten worden verteld. En ook nadat de oorlog is afgelopen, blijven er genoeg verhalen om te documenteren. Bijvoorbeeld over de wederopbouw van een land.
Lokaal nieuws
Op bijna alle plekken waar Van Wessel werkt, maakt hij gebruik van de kennis van mensen in het oorlogsgebied zelf. Dan is ook de hulp van een tolk handig maar als die niet voorhanden is, doe je het met gebarentaal. Dat is volgens Van Wessel zelfs een betere methode, omdat er dan niks verloren gaat in de vertaling. Het is duidelijk dat hij een foto wil nemen van een bepaalde situatie.
En omdat die situaties dus meestal om oorlog gaan, zijn dat ellendige taferelen in enorm gevaarlijke gebieden. Daarom is het van belang lokaal op de hoogte te zijn. En om strategisch te kunnen denken.
Van Wessel vertelt over een situatie die dodelijk had kunnen aflopen: hij moest in de auto stappen met een majoor om over een weg heen te scheuren die onder vuur zou kunnen komen te liggen. Als hem was verteld bij een 'gewone' soldaat in de auto te gaan, had hij het niet gedaan. Maar een majoor is te belangrijk om te verliezen dus zal het wel - relatief - veilig zijn om mee te gaan.
Frontline junkie
Het is niet dat Van Wessel een doodsverachting heeft: hij heeft een gezin. Op cruciale momenten midden in een gewapend conflict moet er een afweging worden gemaakt: is het beeld het waard? Op die momenten dat de fotograaf daadwerkelijk het risico loopt om te komen door zijn werkzaamheden, besluit hij om het niet te doen.
"Je legt vast en je geeft door. En je ziet de beste en slechtste kanten van mensen"
Hij is geen "frontline-junkie", zoals de Huizer fotograaf het uitdrukt. Meer is hij bezig met een soort kruistocht, handig nu hij Ridder is, om meer bewustzijn te creëren. "Ik maak het jouw probleem", zegt Van Wessel over het feit dat hij als een soort doorgeefluik fungeert. Overigens vindt hij zichzelf meer een 'geschiedschrijver dan een fotograaf'.
De berichtgeving in Nederland over conflictgebieden in het buitenland is tamelijk beperkt, volgens de internationale oorlogsfotograaf. Van Wessel wil laten zien hoe heftig oorlog is, omdat we dat niet meer van dichtbij kennen. "Je legt vast en je geeft door. En je ziet de beste en slechtste kanten van mensen."
Publiceren als therapie
Het maken maar vooral het publiceren van de foto's dient een tweeledig doel: het brengt mensen op de hoogte van wat er speelt in conflictgebieden waar ze anders weinig van horen. En daarnaast werkt het bijna therapeutisch voor de fotograaf, zodat hij zelf niet getraumatiseerd raakt.
Dat is ook een van de redenen waarom Van Wessel zich, naast het fotograferen zelf, zoveel bezig houdt met zijn werk: in zekere zin bevrijdt het hem. Hij is bijvoorbeeld bezig met een boek en er is onlangs een documentaire over hem uitgekomen. Daarbij is hij een jaar lang gevolgd om zijn leven vast te leggen. Na een rondje bioscopen is de documentaire volgende week op de NPO te zien.
Paar maanden oorlog per jaar
Gevraagd naar zijn wensenlijstje verzucht Van Wessel een beetje. Hij wordt op dit moment geleefd door zijn agenda. Als hij de tijd zou hebben om het uit te diepen dan zouden Soedan of Myanmar wel interessant zijn. Maar hij heeft ook nog zijn handen vol aan het bezoeken van de landen waar hij allemaal geweest is en vrienden heeft gemaakt.
Het werk van Van Wessel blijft dus gewoon doorgaan. Zijn tijd wordt verdeeld over een aantal maanden oorlog per jaar, een aantal maanden Zweden waar hij ook woont en dan nog een tijd in Huizen, waar hij geboren en getogen is.
De Documentaire “Eddy’s Oorlog” van Joost van der valk is donderdag 28 maart om 22.19 te zien op NPO2
