Zelfbewoningsplicht in Laren moet woningprobleem vooral in de hand houden

Erwin van den Berg, fractievoorzitter van CDA Laren, ziet alleen maar dure woningen verrijzen in zijn dorp. Op de schaarse plekken waar nieuwbouw te realiseren is of bestaande locaties die te flippen zijn, ziet hij enkel huizen komen waar de projectontwikkelaar het meest aan kunnen verdienen. Gezien de enorme vraag naar betaalbare woningen en de vele huizen die door beleggers worden opgekocht moet ook in Laren het roer om, meent de christendemocraat.

Tijdens de gemeenteraadsvergadering van 22 december heeft hij samen met Groen Laren de motie 'Woonplicht versus betaalbaar wonen' ingediend die het college van burgemeester en wethouders de opdracht geeft om te onderzoeken wat opkoopbescherming kan betekenen voor Laren. De meerderheid van de raad steunde dit politieke voorstel.

Opkoopbescherming

In diezelfde vergadering diende Van den Berg met Liberaal Laren ook de motie 'Beschermen en ontwikkelen' in waarin te lezen is dat Laren eigenlijk geen ruimte heeft om nieuwbouw te realiseren. Hoeveel zin heeft een zelfbewoningsplicht dan? De CDA'er legt uit dat de gewenste opkoopbescherming moet gaan gelden voor nieuwe én bestaande woningen.

Daarnaast is het dus juist de taak van de politiek om bij (ver)bouwprojecten te kijken voor wie Laren aan het bouwen is. Met een beperkte woningmarkt, zoals de Larense, met een schaarse woningvoorraad en amper plekken voor transformatie, zoals het ombouwen van kantoren in woningen, moet de gemeente veel meer op de bal zitten, is de gedachte. 

Die fundamentele discussie over woningbouw mist Van den Berg volledig in de politieke arena. Te vaak constateert hij hap-snapwerk, postzegeldenken en merkt hij dat vastgelegde afspraken over de verdeling sociaal, middelduur en duur worden losgelaten. Een totaalvisie ontbreekt, waardoor ook de betaalbaarheid van wonigen uit het oog verloren raakt. 

"We leven in een liberale gemeenschap maar dat betekent niet dat je op vastgoedgebied maar één kant op moet bewegen", stelt de CDA'er. "We moeten de grenzen op zoeken wat in ons dorp redelijk en billijk is. We moeten er op een andere manier naar gaan kijken en niet weer bij het volgende plan constateren dat er alleen maar miljoenen kostende woningen komen, zoals op het terrein van het oude Chinese restaurant Golden River. Daar komen woningen tussen de 1,2 en 1,9 miljoen euro."

Brandweerman

Als Laren geen andere kijk ontwikkelt op vastgoed dan vreest de Laarder dat zijn woonplaats voor de brandweerman, de schooljuf of starters op de woningmarkt echt onbetaalbaar wordt. Dan is Laren met recht een reservaat voor mensen met een dikke portemonnee. 

Mede-indiener van de zelfbewoningsplichtmotie Bart Vos van Groen Laren hoort en ziet daadwerkelijk dat speculanten huizen opkopen in het dorp, die opknappen en weer tegen hogere prijzen doorverkopen of in de verhuur zetten. Hij is van mening dat de zelfbewoningsplicht geen oplossing is, maar wel een middel is dat dit probleem enigszins in de hand houdt. Behoud van de woningen in de 'redelijke prijsklasse', wat hij tussen de 3 en 5 ton noemt, is heel belangrijk voor het dorp. 

Of de woonplicht er in Laren komt, wordt verderop in dit jaar duidelijk. Diverse gemeenten in 't Gooi hebben de plicht om daadwerkelijk in de gekochte woning te gaan wonen al ingevoerd. Iedere gemeente heeft daar een eigen vertrekpunt voor. In Gooise Meren was de ontwikkeling van een project in Naarden de aanleiding om dit instrument op te nemen in het gemeentebeleid.

Lokale starters

"Wij horen wel van inwoners, zeker in het goedkopere segment, voor zover daar nog sprake van is, dat er enorm overboden wordt en vervolgens zijn het speculanten die het appartement dan verhuren. Een halve ton overbieden op een flat, dat is voor lokale starters niet op te brengen", zegt Marieke Le Noble, fractievoorzitter van Hart voor BNM, over de ontwikkeling op de huizenmarkt.

Afgelopen mei heeft de gemeenteraad van Gooise Meren op initiatief van 'Hart', D66 en GroenLinks de motie 'Zelfbewoningsclausule nieuwbouw koopwoningen' aangenomen. In eerste instantie was dit politieke voorstel nodig zodat de gemeente afspraken kon maken met de ontwikkelaar van de Jan ter Gouwweg in Naarden om dit project voor de eigen inwoners bereikbaar te houden. 

Voorrang

Wie nu een nieuwbouwwoning koopt in Gooise Meren moet daar de eerste vijf jaar blijven wonen voordat het huis weer de markt op mag. Verder werkt de politiek om meer grip te krijgen nog aan een regeling die ervoor moet zorgen dat mensen die een sociale huurwoning achterlaten voorrang krijgen op de woningmarkt. Daar zitten juridisch nog haken en ogen aan, waardoor het wat langer zijn beslag moet krijgen. 

Hilversum heeft sinds april een zelfbewonigsplicht, nadat de gemeenteraad in september 2020 al unaniem instemde met een motie voor dit beleidsinstrument. Hier geldt de plicht om minimaal drie jaar in het gekochte nieuwe stulpje te gaan wonen echt als preventief middel. In de komende jaren komen er duizenden huizen bij in Hilversum, in de woonvisie worden 3.000 extra woningen genoemd tot 2030. Met de zelfbewoningsplicht kunnen huisjesmelkers  niet aan deze woningvooraad komen.

3.000 euro huur per maand

Ook in Hilversum verdwijnen steeds meer betaalbare woningen uit beeld. Op menig deurmat lagen flyers van beleggers die mogelijke verkopers attenteerden op hun interesse in hun woning. Ook uit de cijfers blijkt dat er steeds meer woningen uit de betaalbare prijsklasse, vooral van 200.000 tot 400.000 euro werden opgekocht, om vervolgens tegen hoge huurprijzen weer op de markt te brengen. Dit zogeheten buy to let-principe is in de periode van 2009 tot en met 2017 van 2 naar 5 procent gestegen.

Begin 2021 trok de PvdA samen met de fractie van Hart voor Hilversum aan de bel toen drie kersverse, grote koopwoningen op het Lucentterrein vlak na oplevering al te huur stonden voor prijzen variërend van 2.250 tot 3.000 euro per maand. 

"De zelfbewoningsplicht is niet het wondermiddel, maar wel één van de middelen om lokaal iets te doen aan de overspannen woningmarkt", aldus PvdA-raadslid Jacqueline Kalk. Wat de Hilversumse politica betreft, zit een goede aanpak veel meer in een totaalpakket van maatregelen. De ware oplossing ligt volgens haar in Den Haag.

Gebrek aan ambtenaren

Naast de ingevoerde zelfbewoningsplicht heeft zij het onder andere over opkoopverbod van bestaande woningen, een doelgroepenverordening en een antispeculatiebeding. Al dat gereedschap moet volgens Kalk wel gegoten worden in de kist die de huisvestingsverordening heet. Het grote probleem in Hilversum is nu het gebrek aan ambtenaren, waardoor een aantal zaken binnen het woondossier voorlopig blijft liggen. 

Verder heeft in 't Gooi Wijdemeren in de nieuwe woonvisie de zelfbewoningsplicht en het antispeculaitiebeding opgenomen. Eemnes werkt al met beide beleidsmiddelen. Dat blijkt bijvoorbeeld bij het nieuwe woongebied Het Plukveld, waar de twee gelden voor alle koopwoningen tot en met 445.000 euro vrij op naam.