Een kudde olifanten al lopend op straat in Hilversum was halverwege de vorige eeuw haast een doodgewoon beeld. Hilversum was een waar circusdorp, doordat circus Strassburger hier het winterverblijf had. Kinderen kwamen maar al te graag een kijkje nemen bij de bijzondere dieren. Ook Willem Nieuwendijk was niet weg te slaan bij de kooien met tijgers en leeuwen. Een terugblik naar de bijzondere circusgeschiedenis van Hilversum.
De circusfamilie Strassburger kwam oorspronkelijk uit de Duitse Elzas. Een Joods-Duitse familie die in de jaren dertig van de vorige eeuw problemen kregen met het nazibewind in Duitsland.
In 1940 verhuisde Karel Strassburger naar Nederland. Er was toen niet veel meer over van zijn beroemde circus. In mei van dat jaar waren in België op last van de autoriteiten namelijk onder andere de leeuwen, beren, drie olifanten, kamelen en zebra's afgeschoten. Met een gebroken hart en een uitgedund circus kwam de circusdirecteur aan in Hilversum.
Kind aan huis
Karel betrok tijdens de oorlogsjaren een manege aan de Sparrenlaan. Na de Tweede Wereldoorlog vond hij onderdak bij de oude manege op de hoek Jonkerweg, vlak tegenover het huidige Roland Holst College. In de winter stonden de dieren daar in het winterverblijf.
Willem Nieuwendijk kan het zich nog levendig herinneren. Als klein jongetje ging hij op de autoped, zoals vroeger de step werd genoemd, kijken bij de circusdieren. Hij was letterlijk kind aan huis, net als veel andere kinderen uit Hilversum in die jaren. 'Tante Elly' Strassburger vond het wel gezellig, al die drukte op het terrein. Ze kinderen waren welkom, als ze zich maar wel aan de regels hielden.
Tekst loopt door onder de foto.
Na de winter ging het circus weer op tournee door het land. De dieren werden vervoerd per trein. Lopend vanaf de Jonkerweg, via het Raadhuis en het Melkpad werden de dieren naar de firma Van Gend en Loos gebracht, die het goederenvervoer in Nederland regelden.
"Het brengen van de dieren naar het station gebeurde vaak 's nachts. Er zullen heel wat mannen in Hilversum zijn, die na een avond in de kroeg naar buiten kwamen, de olifanten zagen en dachten: 'oei, de volgende keer maar iets minder drinken'", vertelt Nieuwendijk.
Tekst loopt door onder de foto's.
Het beroemde circus werd regelmatig bezocht door koningin Wilhelmina en prinses Juliana. Uiteindelijk kreeg het circus daardoor de naam Koninklijk Circus Strassburger.
Elly Strassburger trouwde in 1957 met dompteur Harry Belli, een dompteur uit het Italiaans circusgeslacht Belli. Hij had de wereldberoemde circusact 'tijger op een paard'. Ze zijn altijd in Hilversum blijven wonen. Elly en haar man Harry liggen begraven op begraafplaats Sint Barbara in Hilversum.
Aan de Jonkerweg woonde nog een circuslegende: Karl Kossmayer. In 1968 trouwde hij met schaatskampioen Sjoukje Dijkstra. Karl dresseerde dieren en startte een samenwerking met de Duitse circusbaas Carl Althoff. Dat circus werd omgetoverd tot Circus Sjoukje Dijkstra. Met een grootse voorstelling werd er door Nederland gereisd, maar dat was helaas van korte duur en het circus stopte er snel mee.
De ezel van Sjoukje en Karl
Het huis van Sjoukje was tot voor kort goed herkenbaar. Op de gevel prijkte een gietijzeren ezel. "Het huis met de ezel, heel Hilversum wist dat daar Sjoukje woonde. Haar man Karl had een ezel en nodigde mensen uit om een rondje op de ezel door de piste te lopen. Kon je dat hele rondje blijven zitten dan kreeg je tien gulden", zegt Nieuwendijk.
"Maar dat lukte niemand, want de ezel bokte je er zo vanaf. Pas later werd de truc duidelijk. Als je achterstevoren, net zoals Dik Trom, op de ezel ging zitten en je hield je vast aan zijn achterpoten, dan bokte de ezel niet", vertelt hij lachend.
Tekst loopt door onder de foto.
Hilversum 600 jaar
Voor de viering van 600 jaar Hilversum dook Beeld & Geluid de archieven in op zoek naar bijzondere beelden over de mediastad. Het komende jaar, elke maandag om de twee weken, laat NH Gooi online en op televisie deze bijzondere beelden zien.
Zo zijn er beelden van de opening van de Beatrixtunnel in 1938, de oorsprong van het TBC fonds, het jubilerende radioprogramma Kleutertje Luister en de start van de Wisseloord Studio’s. De geschiedenis van Hilversum is tot het einde van het feestjaar 2024 gratis te bekijken in de lounge van Beeld & Geluid.
