AVRO-voorman Vogt handelde pragmatisch, geen antisemitisme bewezen

Eind september vorig jaar besloot het Hilversumse college dat het nodig is om dieper in het verleden van Vogt te duiken. In de EO-documentaire 'Het verraad van Hilversum' komt opnieuw het duistere verleden van de oprichter-directeur van de AVRO. Vijftig jaar terug kaartte de twee weken geleden Dick Verkijk dat bijvoorbeeld al aan.

Eind mei 1940 zou Vogt zeventien prominente medewerkers van de omroep, waarvan zeven Joodse mensen, hebben ontslagen. Dat zou hij uit antisemitische overwegingen gedaan om zo in een goed blaadje te komen van de Duitse bezetter, zo zou de lezing zijn.

Antisemitisch, Duitsvriendelijk of verraderlijk

De Hilversumse burgemeester en wethouders vroegen aan mediahistoricus Huub Wijfjes om de archieven in te gaan om zoveel mogelijk bronnen te raadplegen hoe het nu exact zat. Daarbij was de hoofdvraag of het handelen van Vogt antisemitisch, Duitsvriendelijk dan wel verraderlijk was.

Wat de onderzoeker betreft, is de oud-bestuurder van de AVRO in ieder geval geen antisemiet. In zijn vandaag gepresenteerde rapport van 124 pagina's heeft hij niets kunnen vinden wat daarop wijst. Vogt is vooral 'pragmatisch' te werk gegaan, is de observatie van Wijfjes.

Praktisch handelen

Dat praktische handelen zie je volgens de onderzoeker terug bij het ontslag van die zeventien medewerkers. De AVRO had het in die periode financieel zwaar en besloot toen de contracten van deze freelancers te beëindigen. Juridisch gezien is er geen sprake van ontslag, maar van contractverbrekingen, zo staat in het rapport. 

Mede door deze financiële reddingsoperatie kon de AVRO verder. De banen van 220 medewerkers met een vast contract bleven zo behouden, waaronder ook tien Joodse personeelsleden en vijf Joodse muzikanten.

Goed bewijs

Voor Wijfjes is juist het in dienst houden van deze vijftien medewerkers een goed bewijs dat Vogt niet handelde uit antisemitisme. Als hij die agenda wel had gehad, dan had hij deze mensen de laan uitgestuurd. 

Daarbij noemt hij ook de goede regeling die de omroep had voor de ontslagen medewerkers, inclusief de zeven Joodse mensen wiens contract was opgezegd. "Mede door gunstige bemiddeling van Vogt kwamen de ontslagen Joodse medewerkers als alle andere Joodse AVRO-medewerkers in aanmerking voor ruime financiële compensatie", schrijft Wijfjes.

Strategisch handelen

Hoe zit het dan met het vermeende Duitsvriendelijk handelen van Vogt? De onderzoeker zou enkele uitzendingen van de omroep in die tijd kunnen typeren als Duitsvriendelijk. Maar dat is eerder strategisch geweest dan dat het heulen met de vijand was.

Daarnaast gold dit toentertijd wel voor meer omroepen. Zij moesten zich allemaal aanpassen aan de nieuwe situatie in Nederland. Bewijzen van landverraad heeft Wijfjes de afgelopen maanden niet gevonden. 

Wie het rapport leest en Wijfjes vandaag hoort in Beeld en Geluid krijgt het idee dat de onderzoeker Vogt vrijpleit van alles. Maar zo moet dat niet bezien worden, zegt hij tegen NH. Wijfjes heeft 'slechts' bronnen geraadpleegd en die bevindingen heeft hij opgeschreven. Een oordeel vellen wil hij dan ook niet. Wel stelt hij duidelijk dat Vogt 'geen antisemiet' is. 

Intimiderend en autoritair

"Dat de verdachtmakingen van antisemitisme zijn blijven hangen, heeft waarschijnlijk met de persoon die Vogt was te maken. Hij was een vrij intimiderende en autoritaire man", is Wijfjes' conclusie.

Behoudt Willem Vogt zijn plek in het Gulden Boek van Hilversum? Dat is nog altijd de vraag die voorligt. Het antwoord hierop komt volgende maand. De commissie voor het Gulden Boek gaat hier nog eens goed naar kijken met het dikke rapport van Wijfjes als onderlegger.